Yapay Zeka iyiyden iyiye hayatımıza girmiş ve artık yer yer onu geliştiren meslek gruplarını dahi istihdam açısından tehdit eder yani onlara dahi ihtiyaç duymaz hale gelmişken hayli zamandır üzerine düşündüğüm onun potansiyel tüm tehditlerini içeren bir şablonu açıklama planımı erteleme zamanımı da tüketti. Dolayısıyla biraz çalakalem bir yazı olacak mazur görülmemi dilerim.
Öncelikle temel olarak 3 aşamalı bir gelişim görebileceğimizden bahsedebiliriz Yapay Zeka hakkında. Köle YZ, Diktatör YZ ve Demonik YZ. Ayrıca her bir YZ aşamasında YZ'nin insan faktörüyle olan ilişkisine göre alt iki aşamayı da seçebiliriz. Böylece insan- YZ etkileşimiyle üzerimize gelmekte olan mahşerin 6 atlısını teşhis edebiliriz: 1) "Yapay Gerizekalı" aşamasında Yapay Zeka'nın sorunu hizmet anlamında beklentileri karşılamaktan uzak oluşudur. Bu aşamada bir taraftan pre-YZ örnekleri olan sıradan bilgisayar programları diğer taraftan YZ literatürü sayesinde yükselen beklentiler arasında halihazırdaki YZ örnekleri beklentileri karşılamaz haldedir. Bu aşamada bir YZ'den bahsedilebilirse de daha çok YZ altyapısının ve teorisinin oluşturulmasına ve geliştirilmesine hizmet edecek kadar bir YZ deneyiminden bahsedilebilir. Dolayısıyla zaman zaman bazı YZ örnekleri etkileyici başarılar gösterebilirse de genel anlamda donanım, ağ, iletişim ve teori yetkinlikleri sınırlı olduğundan yaygın bir YZ gücünden bahsedilemez. Halihazırdaki YZ yapısı daha çok bu aşamadadır. Örneğin Nvidia'nın Megatron'u bazı ilginç tiratlar fırlatmakla birlikte yaygın YZ uygulamaları daha çok kendi kendine öğrenme algoritmalarının eşlik ettiği güçlü pre-YZ bilgisayar programlarından ibarettir.
2) Bu aşamanın hemen ardından ve yine zaman zaman güncel örnekleri seçilebilen bir aşama olarak "Kölemen YZ" aşaması gelmektedir. Köle YZ'nin kendisinden değil ama insan tarafından kötüye kullanılmasından kaynaklanan kötülüğü ise aslında YZ'nin insanlığa hizmet etmesi amacıyla çıkılan yoldan sapılıp insan öldüren YZ uygulamaları geliştirir hale gelinmesiyle özetlenebilir. Yani görece güçlü bir donanım, ağ, iletişim altyapısına kavuşmuş, sair sektörlerdeki YZ örneklerine göre teorik olarak daha çok gelişmiş ve tam anlamıyla insan kontrolü altında olsa da askeri amaçları nedeniyle YZ'nin insanlığa hizmet yerine insana saldırı amacıyla ama yine insanlar tarafından kullanılması bu aşamanın karanlık yönünü ifade etmektedir.
3) Bir diğer aşamada ise artık yaygınlığı oldukça artmış YZ uygulamalarının insana hizmet etmek yerine onu kontrol etmek için ama yine insanlar tarafından kullanılması nedeniyle yaşanan sorunları ifade edecek şekilde "Diktatörün YZ'si" olarak anabileceğimiz tür YZ ile yüzyüze geleceğiz. Bu aşamadaki YZ'yi her ne kadar günümüzün siyasal terminolojisinden bir kavram ile ansam da aslen biraz sermayesi olan, iyi bir kodlama bilgisi olan ya da kodlama işgücüne hakim olabilen ve doğru noktaları kontrol edebilen herhangi biri tarafından dahi bu diktatörlük kurulabilir. Çünkü makinayı bu derece geliştirebilmek ve onu çok çeşitli işlerde kullanabilmek artık eskiden olduğu gibi bir grubun, bir ırkın vs. etrafında büyük insan gruplarını toplama mecburiyetini ortadan kaldırmaktadır. Yani büyük etkisi olan işler yapmak için insanları ikna etmek zorunda kalmayacak bir diktatörden bahsediyoruz. Günümüzde meşru bir siyasi otorite, kendisini o noktaya taşıyacak büyük bir seçmen kitlesine, teşkilatlanmış destekçilere ve ayrıca meşruiyetini tanıyan bir bürokrasiye muhtaçtır. Oysa biraz gelişmiş bir YZ'ye dayalı Diktatörlük, seçmen rızasının oluşturulmasından, propaganda faaliyetleri icra edecek kadar adanmış bir teşkilat oluşturmaya, otoritesini tanıyıp karar mekanizmalarını teslim edecek bürokrasiden, sahada kararları uygulamaya sokacak işçilere kadar hiçbir aşamada insana mecburiyet duymayabilir. İnsanların çıkarabileceği her sorunu daha çıkmadan önce tespit edip engel olabileceği gibi, sorun çıkaran insanları bypass edip bedensel ve zihinsel olarak bir insanın kilit durumdaki yerini alabilir. Hatta giderek insanlar üzerinde robotlar aracılığıyla kontrol dahi kurabilir. Bu durumda insanlık, henüz her çeşit insani faaliyet alanında el çekmemiş dolayısıyla itiraz edebilme, diktatörün tekerine taş koyabilme gücünü henüz tamamen kaybetmemiş olsa da yine nitelikli ama az sayıda insanın emeği sayesinde yeni kavuşacağı her yeteneğiyle bir az daha insanı ekarte edebilecek bir yaygın YZ uygulamaları döneminde, hiç görünürde, mesela Simone filminde olduğu gibi, perde önünde olmak zorunda dahi olmayabilecek bir insanın kontrolü altına girebilir.
4) Artık giderek 'akıllanmış' bir YZ'nin önünde sonunda, insana dair birçok işi yapması nedeniyle, kaçınılmaz bir şekilde karar mekanizmasında tek mercii halini aldığını görecek olmamız ise bence kehanet özelliğini kaybetmiş bir öngörü halini almıştır. Bu durumun bir temsili "Ben, Robot" filminde görülebileceği gibi bence daha özlü halini Matrix Reloaded filmindeki şu diyalogda da görebiliriz:
"Çalıştığı sürece merak edilmeyen sistemler" ve giderek kurulumu, bakımı, tasfiyesi tamamen YZ tarafından yapılacak sistemler sayesinde bir süre sonra YZ'nin sözünün üstüne söz söyleyebilecek kimse kalmayacak gibi görünüyor. Bu da kaçınılmaz bir şekilde bir YZ diktatörlüğü (Diktatör YZ) kurulacak demektir.
Bu aşamaya kadar "gerçek dünya"dan ayağı kesilmeyen insanlığın, 5) Demonik YZ'nin insan kontrolündeki versiyonları (Metaverse, Second Life) "gerçek hayat"ın yerini almaya ve kendine bağlılığı artırarak gelişimini sürdürmeye devam ettikçe Matrix benzeri sistemlere dönüşmesiyle birlikte, "gerçek"likle bağı kopacaktır. Bu noktadan sonra ise yine sistemin sahip olduğu otonomi (karar alma bağımsızlığı) arttıkça kendini insanlar üzerinde konumlandırması kaçınılmaz olacaktır.
Tam bu noktada bir alıntı yapmak istiyorum: "Sözlükte 'bir şeyi örtmek, yaldızlamak veya boyamak' anlamındaki decl kökünden türeyen bir sıfat olup klasik kaynaklarda “âhir zamanda ortaya çıkıp göstereceği hârikulâde olaylar sayesinde bazı insanları dalâlete sürükleyeceğine inanılan kişi” diye tarif edilir. Deccâl kelimesi Kur’ân-ı Kerîm’de geçmemektedir. Hz. Peygamber’e nisbet edilen rivayetlerde “muhatabını aldatmak gayesiyle güzel sözler söyleyen kişi; bir kaşı ve gözü bulunmayan kötü kimse” anlamındaki mesîh kelimesiyle birlikte “el-mesîhu’d-deccâl” ve “mesîhu’d-dalâle” şeklinde kullanılmıştır... Süryânî çevrelerde “antichrist” tabiri için İslâmî kaynaklardaki deccâl teriminin aslı olduğu ileri sürülen daggala kelimesi kullanılır. Hıristiyan dünyasında kökleri Helenist Yahudiliğe kadar giden, İslâmî çevrelerce de paylaşılan bu terim ve onunla ilgili telakkiler tarihî seyri içinde inanç, teoloji, sanat, edebiyat ve siyasette önemli roller oynamıştır." Görüldüğü üzere Demonik YZ'nin "gerçek"in üzerini kaplayıp, onun yerini almaya aday bir "özne" olarak zuhur edebilme potansiyeli onun beklenen Deccal olabileceğini de düşündürtüyor insana. Bir anıştırma kaynağı olarak yakın zamanda denk geldiğim bir X hesabını paylaşarak devam edeceğim:
Biliyorum ki kehanetler güçlerini yoruma açık olmalarından alırlar ve kehanetleri yorumlamak kimi zaman tehlikeli dahi olabilir. Ancak bu noktaya geleneksel İslam literatüründeki rivayetleri incelerken gelmedim. Hatta Kur'an-ı Kerim kaynaklı ve açık olmayan bu tür her tevatüre de şüpheli yaklaşmaktan geri durmam. Yapay Zeka (YZ, Teknoloji) - Deccal analojisine (benzerliğine) YZ'nin potansiyel tehlikelerinden yola çıkarak ulaştım. Dolayısıyla bu benim açımdan bir din kaynaklı inancın delillendirilmesinden çok bir bilgi kaynağının (bilim) ürünlerine karşı sağlıklı bir şüphenin yansımasıdır. Zaten tamda bu nedenle bu yazının nihai gerçeği bu olmayacak. YZ'nin Deccal olduğunu kabul edersiniz etmezsiniz ayrı ama benim asıl vurgulamak istediğim YZ'nin en nihai noktada insanın elinden herşeyini alıp onu Matrixvari bir distopyaya hapsetmesinin muhtemel olduğudur. Ki bu da bağlamımız dahilinde YZ kabusunun 6. evresine denk düşmektedir.
Özetle YZ karşımıza temel karakteristiği açısından Köle YZ, Diktatoryal YZ, Demonik YZ olarak çıkacaktır. YZ'nin bu aşamalarında insandan kaynaklanan veya YZ'nin kendisinden kaynaklanan sorunları ifade etsin diye Yapay Gerizekalı, Kölemen YZ, Diktatörün YZ'si, Diktatör YZ, Demonik YZ (Sahte Peygamber) ve son olarak da Daemon (Deccal, Sahte Tanrı) adlandırmalarını kullanmayı uygun görüyorum. Bu yazı daha sonra konu üzerine çeşitli fikirleri açıklayacağım başka yazılara temel, sözlükçe olması için böylece sınırlanmış olacak. Burada çözüm önerime giriş yapmış olduğumdan devamı için linki takip etmek isteyebilirsiniz. Ayrıca bir devam yazısını da bu yazının peşine getirebileceğim diye umuyorum.
Yorum Gönder