Sözlükçe bağlamında kültür, medeniyet, uygarlık kelimeleri ile yüzleşmeye devam ediyoruz. Daha sonra daha kapsamlı bir şekilde ele alacak olsak da medeniyetin ne olduğunu, şimdi kapsüle edilmiş bir halde en temel anlamını, daha doğrusu bence medeniyetin artık ne anlama geldiğini buraya kaydetmiş olalım.
Bir küçük açıklama ve bozuk çalma da etimolojik sözlük konusunda olsun. Bu çalışmayı yaparken Türkçe için etimolojik, yani kelimelerin kökenlerine dair bilgiler de veren sözlük ihtiyacımı Nişanyan’ın çalışması ile giderrmiş olmam, onun sair konulardaki fikirlerini desteklediğim anlamına gelmez. Maalesef Türkçe’ye diğer dillerden, özellikle Batı dillerinden geçmiş kelimelerin de kökenlerine dair bilgi içeren bir sözlüğe erişemediğimden ve Nişanyan da oldukça kullanışlı bir ortamda böyle bir çalışmayı sunmuş olduğundan onun sözlüğünü kullanmaktan geri durmadım. Bu ülkede devlet, milliyetçiler ve muhafazakarlar öyle bir boşluk bırakmışlar diye hayatın akışı değişecek değil. Beğenmediğiniz biri öyle bir çalışma yapmış diye sizinle birlikte herkes tavır almak zorunda da değil. Kullandım, faydalandım, iyikide kullanmışım. Tam umduğum tarzda bilgiler buldum; yine de kullanacağım; daha kullanışlısını yapamayanlar utansın (ve tüm bu açıklamaları yapmak zorunda hissettirenler…). Bu vesileyle Sevan Nişanyan’a da sık sık faydalandığım bu sözlük çalışması için teşekkür ederim.
TDK Büyük Sözlüğü’nde medeniyet, uygarlık ile eşanlamlı kabul edilmektedir. Diğer taraftan Arapça kökenli medeniyetin etimolojisi şehrîlik anlamına işaret eder; medine: şehir, madani: şehirli, anlamına gelir.
Batı Uygarlığında da İslâm Uygarlığında da şehirler kültürlerin zirvesi olarak görüldüğünden, hâlâ şehirli olmanın çağrışımlarına denk düşen bir kavrama ihtiyaç vardır. Bu nedenle medeniyet kelimesinin bu çağrışımlar bağlamında kullanımına devam etmek gerekir. Diğer taraftan değişen konjonktür gereği şehirliliğe sığmayan bazı hallerin ifade edilmesi için medeniyet kelimesinin kullanılmaya devam edilmesi, yaşanan kavramsal karmaşayı artıracak gibi görünmektedir. Bu nedenle, medeniyet ile uygarlık kelimeleri eş anlamlı olarak değerlendirilmeyecektir.
Yorum Gönder